Glikokortykosteroidy a czynność komórek beta

26.11.2017

Streszczenie
Glikokortykosteroidy (GKS) odgrywają istotną rolę w metabolizmie węglowodanów. Działają przeciwstawnie do insuliny poprzez zmniejszanie obwodowego wychwytu glukozy i stymulowanie glukoneogenezy wątrobowej, ale ich najbardziej znane działanie dotyczy indukcji insulinooporności (IR). Ponadto GKS mogą osłabiać efekt inkretynowy. Wpływ GKS na komórki beta pozostaje nie w pełni wyjaśniony.

Celem niniejszej pracy jest prezentacja aktualnego stanu wiedzy na ten temat.

Osoby eksponowane na nadmiar GKS wykazują IR, upośledzoną tolerancję glukozy, a ostatecznie rozwój cukrzycy. Pomimo że stężenia insuliny są u nich podwyższone, prezentują mniejsze wydzielanie insuliny w odpowiedzi na glukozę w porównaniu z osobami z otyłością. Wyniki badań prowadzonych na modelach zwierzęcych wskazują, że indukowanej glikokortykosteroidami IR towarzyszy kompensacyjna hiperplazja komórek beta. Nadmiar GKS w połączeniu z dietą bogatotłuszczową prowadzi do hiperglikemii na czczo oraz supresji stymulowanej glukozą sekrecji insuliny (GSIS, glucose stimulated insulin secretion) pomimo zwiększenia masy komórek beta.

Wyniki większości badań in vitro potwierdzają hamujący wpływ GKS na wydzielanie insuliny. Mechanizm pozostaje jednak niejasny i może obejmować bezpośredni wpływ GKS na ekspresję cząsteczek zaangażowanych w wykrywanie krążącej glukozy oraz jej metabolizm wewnątrzkomórkowy, wzmożone tak zwanym glucose cycling, zmniejszenie transkrypcji genu insuliny, zaburzenie jej egzocytozy, nasilenie przekaźnictwa alfa-adrenergicznego i/lub zwiększoną apoptozę komórek beta. Istnieją również doniesienia sugerujące wzrost GSIS po ekspozycji komórek beta na GKS in vitro. Transgeniczne myszy z nasiloną regeneracją kortykosteronu w komórkach beta prezentują zwiększoną wydolność wydzielniczą wysp trzustkowych.

Podsumowując, GKS oddziałują na równowagę węglowodanową poprzez różnorodne mechanizmy, w tym bezpośredni wpływ na czynność komórek beta. Stwierdzane rozbieżności mogą być wynikiem odmiennej metodyki badawczej. Kompletne zrozumienie działania GKS dostarczy ważnych wskazówek klinicznych w zakresie zaburzeń homeostazy węglowodanowej.

Słowa kluczowe: glikokortykosteroidy, komórki beta, insulina

Pełna treść publikacji (w języku angielskim i polskim) na łamach Endokrynologii Polskiej »